Ślad po ukąszeniu kleszcza. Jak wygląda miejsce po ukąszeniu?

W wyniku ukąszenia przez kleszcza może dojść do zakażenia chorobami odkleszczowymi, z których najpowszechniej znane to borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. Dochodzą do tego inne, mniej znane choroby, takie jak: babeszjoza, anaplazmoza czy bartoneloza. Sprawdź, jak wygląda ślad po ugryzieniu kleszcza oraz jakie mogą wystąpić inne objawy po ukąszeniu.

Ukąszenia przez kleszcze – dlaczego są niebezpieczne?

Ukąszenia przez kleszcze pozostają zazwyczaj niezauważone — dowiadujemy się o nich dopiero wówczas, gdy znajdujemy niepożądanego krwiopijcę przytwierdzonego do naszego ciała, a nawet opitego już nieco krwią. I nic w tym dziwnego – ślina kleszcza zawiera substancję, która działa jako miejscowy środek znieczulający, w związku z czym ukłucie kleszcza jest bezbolesne.

Zanim pasożyt zostanie zauważony przez człowieka, ma zazwyczaj czas na porządne przytwierdzenie się do skóry żywiciela. Pożywiający się kleszcz wstrzykuje w skórę żywiciela swoją ślinę, w której obecna jest również substancja zapobiegająca krzepnięciu krwi — dzięki temu pasożyt ma przez cały czas dostęp do świeżej, płynnej krwi żywiciela.

Mówiąc o niebezpieczeństwie wiążącym się z ukąszeniami przez kleszcze, mamy na myśli przede wszystkim fakt, iż organizmy te stanowią rezerwuar wielu patogenów – w tym takich, które są groźne dla ludzi i/lub zwierząt.

Po wbiciu się w skórę kleszcz może wraz ze swoją śliną wprowadzić do organizmu żywiciela potencjalnie niebezpieczne drobnoustroje chorobotwórcze – bakterie oraz wirusy. Do tzw. chorób odkleszczowych, czyli rozwijających się z patogenów przekazywanych przez kleszcze, zaliczamy m.in.:

• anaplazmozę, 
• babeszjozę,
• bartonelozę,
• boreliozę (chorobę z Lyme),
• kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). 

Przeczytaj więcej na temat koinfekcji odkleszczowych.

Borelioza – najczęstsza choroba odkleszczowa

Borelioza jest najczęściej diagnozowaną chorobą odkleszczową. Jej pierwszym i bardzo charakterystycznym objawem jest tzw. rumień wędrujący. Wraz z bartonelozą oraz anaplazmozą, borelioza należy do chorób wywoływanych przez bakterie. Babeszjozę wywołują pierwotniaki, natomiast czynnikiem etiologicznym kleszczowego zapalenia mózgu jest wirus KZM. Choroby te łączy ostry, z reguły gorączkowy przebieg. Rozpoznane zbyt późno lub nieleczone powodują szereg groźnych powikłań – od przewlekłego zmęczenia i problemów ze snem, do porażenia nerwów ruchowych.

Babeszjoza – niebezpieczna u ludzi i zwierząt

Babeszjoza jest chorobą odzwierzęcą, wywołaną przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. Schorzenie może być niebezpieczne zarówno dla ludzi, jak i zwierząt. U zwierząt choroba objawia się podobnie jak ludzka malaria, w związku z czym bywa nazywana „psią malarią”. Pierwotniaki wywołujące babeszjozę niszczą czerwone krwinki zwierzęcia, co może prowadzić do jego śmierci.

Jak usunąć kleszcza?

Jeśli znajdziemy kleszcza wbitego w skórę, należy go niezwłocznie usunąć. Można tego dokonać samodzielnie lub z pomocą bliskiej osoby – choć wymaga to stanowczości i odrobiny wiedzy, nie jest to trudne.

Pasożyta nie należy niczym polewać ani smarować. Warto mieć do dyspozycji narzędzie do usuwania kleszczy (można je kupić w aptece), lecz w nagłych przypadkach wystarczy pęseta lub drobne szczypce. Narzędzie musi być zdezynfekowane.

Kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry i zdecydowanie wyciągnąć – jednym pociągnięciem, bez przekręcania czy wyciskania. Miejsce po kleszczu należy zdezynfekować i obserwować przez kilka dni. W razie wystąpienia rumienia lub innych niepokojących objawów trzeba bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Jak wygląda ślad po ukąszeniu przez kleszcza

W następstwie ukąszenia przez kleszcza, a następnie jego usunięcia ze skóry, może pozostać na skórze niewielki czerwony ślad, obrzęk oraz rana po ukąszeniu kleszcza. Miejsce jest najczęściej zaczerwienione oraz wywołuje świąd i pieczenie. Może pojawić się także obrzęk.

Wiele osób zastanawia się, jak długo zostaje czerwony ślad po ukąszeniu kleszcza. Jeśli doszło do rozwoju stanu zapalnego po ukąszeniu, ślad na skórze może pozostać do kilku dni. Natomiast rumień wędrujący, który pojawia się później, może pozostać widoczny na skórze przez wiele tygodni, a nawet miesięcy. W przypadku zdiagnozowania rumienia wędrującego należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i podjąć odpowiednie leczenie.

Należy odróżnić zaczerwienienie, które występuje prawie zawsze po usunięciu kleszcza ze skóry od rumienia wędrującego. Ten charakterystyczny objaw boreliozy pojawia się zazwyczaj po ponad 7 dniach od ukąszenia przez kleszcza.

Rumień stosunkowo często bywa mylony z reakcją alergiczną, która może objawić się w formie odczynu po wyciagnięciu kleszcza.

Między rumieniem a odczynem alergicznym występują jednak istotne różnice:

Odczyn alergiczny:

• pojawia się bezpośrednio po usunięciu kleszcza ze skóry,
• obwódka odczynu zwykle nie przekracza 5 cm średnicy,
• ma tendencję do dosyć szybkiego zanikania ,
• często w miejscu ukąszenia występuje swędzenie.

Rumień wędrujący:

• pojawia się dopiero po kilku dniach, najczęściej po 7-14 dniach od ukąszenia,
• powiększa się ponad średnicę 5 cm,
• nie znika w krótkim czasie,
• ma charakterystyczny wygląd przypominający tarczę strzelniczą w środku której znajduje się czerwona plamka wokół której znajduje się czerwona obręcz
• charakterystyczne jest „wędrowanie” rumienia po różnych miejscach na skórze,
• mogą dochodzić również gorączka i objawy grypopodobne.

Ważne: ślad po ukąszeniu kleszcza nie boli, a zatem powinniśmy zwracać uwagę na ewentualne ślady ukąszenia po każdej wizycie w lesie lub na łące, szczególnie u dzieci.

Trochę biologii – o kleszczach słów kilka

Z punktu widzenia biologicznej taksonomii, kleszcze zaliczane są do pajęczaków – wraz ze skorpionami, pająkami czy roztoczami. Tak jak pająki, dorosłe kleszcze oraz osobniki w stadium nimfalnym posiadają 8 par odnóży krocznych. Wyjątek stanowią larwy, najmniejsze spośród wymienionych stadiów rozwojowych, które mają 6 par odnóży.

Kleszcze to organizmy kosmopolityczne, rozprzestrzenione niemal na całej Ziemi. Najliczniej występują w rejonach tropikalnych i subtropikalnych.

W Europie występuje około 70 gatunków kleszczy, natomiast w Polsce – 19. W naszym kraju najczęściej spotykanym i najczęściej atakującym ludzi gatunkiem jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), rezydujący głównie w lasach, parkach i ogrodach.

Znacznie rozprzestrzeniony w Polsce, przede wszystkim na obszarach trawiastych i podmokłych oraz terenach brzegowych, jest również kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus) – stosunkowo rzadko jednak atakuje on ludzi, częściej wybierając na żywicieli domowe oraz dzikie zwierzęta.

Kleszcze są hematofagami – oznacza to, że żywią się krwią zwierząt, na których ciele czasowo pasożytują. Jako wyspecjalizowane ektopasożyty (pasożyty zewnętrzne), kleszcze dysponują wysoce rozwiniętym aparatem gębowym, przystosowanym na drodze ewolucji do pożywiania się krwią zwierząt i ludzi.

W skład aparatu gębowego wchodzą chelicery, umożliwiające kleszczowi nacięcie skóry żywiciela, oraz hypostom, czyli ryjkowaty narząd gębowy przystosowany do ssania krwi i płynów tkankowych.

Kleszcz wbija się w skórę swojego żywiciela, mocno się do niej przytwierdza przy pomocy licznych kolców, w które jest wyposażony jego aparat gębowy, i zasysa krew.

W przeciwieństwie do np. komarów pożywia się długo – co najmniej kilka godzin, a nawet kilka dni, do czasu jego wykrycia i usunięcia. Niewykryty kleszcz może pożywiać się krwią swojego żywiciela nawet do 15 dni.

Sezon na kleszcze – kiedy wypada?

Kleszcze preferują ciepło oraz wilgoć. Stają się aktywne, gdy temperatura powietrza osiąga 5-7°C, natomiast wraz z nastąpieniem przymrozków (poniżej 4°C) chowają się w ściółce i hibernują – przesypiają niekorzystne warunki termiczne.

Szczyt aktywności kleszczy przypada na okres maja i czerwca oraz jesienią – we wrześniu i październiku. Jeszcze kilka lat temu w kontekście „sezonu kleszczowego” mówiło się ogólnie o okresie od maja do listopada.

Zmieniło się to jednak wraz z występowaniem w ostatnich latach łagodnych zim. Jeśli zima nie jest dostatecznie mroźna, kleszcze mogą budzić się do życia już w lutym, a nawet w styczniu – i już wtedy stanowić zagrożenie dla nas oraz naszych czworonożnych przyjaciół.

Jak chronić się przed kleszczami?

Boreliozę, a także pozostałe bakteryjne choroby odkleszczowe można skutecznie leczyć antybiotykami, natomiast w leczeniu babeszjozy stosuje się antybiotyki oraz leki działające na pierwotniaki.

Nie istnieje obecnie szczepionka, która chroniłaby przed zachorowaniem na te schorzenia. Z kolei w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu sytuacja przedstawia się odwrotnie – dostępna jest skuteczna szczepionka przeciwko wirusowi KZM, jednak jeśli już dotknie nas choroba, leczenie nie ma żadnego zastosowania.

Walka współczesnej medycyny z tymi chorobami jest zatem tylko częściowo skuteczna. Warto wobec tego zawczasu chronić siebie i swoich bliskich przed ukąszeniami kleszczy — to podstawa profilaktyki zachorowań na choroby odkleszczowe. 

Jakich zasad warto przestrzegać, by minimalizować ryzyko ukąszenia przez kleszcza?

• Unikaj zarośli i wysokich traw – nie tylko w lesie, lecz również w parkach czy na łąkach.

• Na wyprawy na łono natury, np. do lasu, zakładaj spodnie z długimi nogawkami i koszule z długimi rękawami. Możesz dodatkowo włożyć nogawki do skarpetek. Wybierz również wyższe buty zasłaniające kostki – dobrym wyborem będą np. buty trekkingowe lub kalosze.

• Wybieraj jasne ubrania, na których szybciej dostrzeżesz kleszcze – dzięki temu może udać Ci się strzepnąć niechcianych krwiopijców, zanim jeszcze wbiją się w Twoją skórę.

• Używaj środków odstraszających owady i kleszcze – np. w formie sprayu. Stosuj je ponownie w czasie dłuższych wypraw, aby wydłużyć czas trwania ochrony. 

• Dokładnie obejrzyj całe ciało po wyprawie na łono natury. Zwróć szczególną uwagę na newralgiczne punkty, takie jak: pachy, pachwiny, zgięcia kolan i łokci, szyja oraz przestrzeń za uszami.
• Chroń również swoich czworonożnych przyjaciół! Wybierz środki przeciw kleszczom w formie kropli, tabletek, sprayu lub specjalnej obroży. Niektóre z nich odstraszają kleszcze, a inne powodują, że wbity w skórę kleszcz usycha i umiera, co zmniejsza ryzyko wystąpienia u zwierzęcia choroby odkleszczowej.

Częste pytania (Q&A)

Czy ślad po kleszczu swędzi?

Tak, miejsce po ukąszeniu kleszcza często swędzi. Swędzenie zazwyczaj ustępuje w ciągu kilku dni od momentu ukąszenia.

Jaki ślad zostaje po kleszczu?

U większości osób pojawia się reakcja zapalna, czasem pojawia się również mały czerwony guzek, podobny do tego jaki zostaje po ukąszeniu komara. Guzek ten zazwyczaj znika po kilku dniach od ukąszenia. Pojawienie się guzka nie musi oznaczać zakażenia boreliozą.

Kiedy wychodzi rumień po kleszczu?

Rumień pojawia się na skórze zazwyczaj w ciągu 7-14 dni po ukąszeniu. Pojawienie się rumienia jest jednoznacznym sygnałem o zakażeniu boreliozą. Rumień zwykle samoistnie znika po okresie około 1 miesiąca. Jeśli pojawia się w późniejszym okresie, oznacza, że boreliozy zmieniła postać ze skórnej do postaci wczesnej rozsianej.

Do jakiego lekarza należy się udać z rumieniem po kleszczu?

Ważne jest, aby lekarz potrafił jednoznacznie rozpoznać rumień i jak najszybciej wdrożyć leczenie, aby uniemożliwić rozwój boreliozy w organizmie pacjenta. Najlepiej udać się do lekarza, który specjalizuje się w leczeniu chorób odkleszczowych – lekarza chorób zakaźnych lub dermatologa.

Jak długo swędzi ugryzienie po kleszczu?

Swędzenie po ugryzieniu przez kleszcza utrzymuje się zazwyczaj od kilku godzin do kilku dni. Wielu lekarzy zaleca maści łagodzące skutki ukąszenia owadów, aby zniwelować tę dolegliwość.

Źródła:

https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/is-that-a-tick-bite

https://www.healthline.com/health/tick-bites

https://www.cdc.gov/lyme/signs_symptoms/index.html

Wszystkie treści na stronie zbadajkleszcza.pl są tworzone i publikowane online wyłącznie w celach informacyjnych. Nie mogą zastępować profesjonalnej porady medycznej i nie należy traktować jej jako porady zdrowotnej lub osobistej.