Badanie Kleszcza - Odbieramy Kleszcze w Całej Polsce

Borelioza jest chorobą zakaźna wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi. B. burgdorferi jest przenoszona na ludzi w wyniku ukąszenia przez zakażonego kleszcza. Kleszcz zostaje zarażony po żerowaniu na zarażonych jeleniach, ptakach lub myszach.  Po raz pierwszy rozpoznana stosunkowo późno – bowiem w 1975 roku. Jest to najczęstsza choroba przenoszona przez kleszcze w Polsce oraz w całej Europie.

Boreliozę zwykle dzieli się na trzy stadia:

• wczesne zlokalizowane
• wczesne rozsiane
• późne rozsiane

Część zakażonych prezentuje objawy późniejszego stadium choroby, bez wystąpienia objawów wcześniejszego stadium.

Borelioza daje bardzo wiele objawów z różnych układów ciała. Oto niektóre z najczęstszych objawów boreliozy:

• rumień wędrujący – zmiana skórna, która przypomina tarczę strzelniczą jest jedynym charakterystycznym objawem boreliozy
• bóle mięśni
• objawy neurologiczne
• ból i obrzęk stawów
• przewlekłe zmęczenie
• trudności w koncentracji
• obrzęk węzłów chłonnych
• zaburzenia snu
• objawy grypopodobne

Osoby leczone odpowiednimi antybiotykami we wczesnych stadiach boreliozy zazwyczaj relatywnie szybko i całkowicie wracają do zdrowia.  Niezwykle istotna jest wczesne wykluczenie lub potwierdzenie zakażenia, co niestety nie zawsze jest proste. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie antybiotykami boreliozy zapobiega rozwojowi choroby i jej przejściu w formę przewlekłą.

Zgodnie z rekomendacjami opracowanymi przez Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Zakaźnych w 2015 roku rozpoznania boreliozy dokonuje się na podstawie objawów klinicznych

Jest to jednak wyjątkowo trudne, zwłaszcza, że jedynym charakterystycznym objawem boreliozy jest wystąpienie rumienia wędrującego, a pacjenci często nie pamiętają samego ukąszenia przez kleszcza, w związku z czym trudność połączenia niecharakterystycznych objawów z podejrzeniem boreliozy powoduje, że wiele przypadków boreliozy pozostaje nierozpoznanych.

Ze względu na złożoną budowę i zmienności antygenową krętków Borrelia, nie jest niestety dostępny test jednoznacznie diagnozującego boreliozę, choć w wielu przypadkach pozwala na potwierdzenie rozpoznania choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Do diagnostyki boreliozy zalecane są najczęściej badania serologiczne, których celem jest ocena odpowiedzi humoralnej przeciwko krętkom Borrelia burgdorferi.

• przeciwciała IGM pojawiają się w ciągu 3-4 tygodni od ukąszenia. Skierowane są przeciwko białku flagelliny p41 oraz przeciwko białku OspC.
• przeciwciała IGG pojawiają się po 4-6 tygodniu od ukąszenia

Trudności diagnostyczne dotyczą wyników:

Fałszywie dodatnich –   co dotyczy zwłaszcza przeciwciał IgM, co wynika zazwyczaj z reakcji krzyżowych spowodowanych przez inne czynniki, takie jak choroby autoimmunologiczne, obecnością czynnika reumatoidalnego w surowicy, a także inną infekcją  na przykład  Helicobacter pylori, Rickettsia spp., Ehrlichia spp., wirusami grupy herpes, zwłaszcza wirusem Epsteina–Barr. Przeciwciała IgM mogą się utrzymywać przez  nawet kilka lat po zakończonym leczeniu, dlatego ich obecność na dalszym etapie nie musi świadczyć o aktywnym zakażeniu.

Fałszywie ujemnych – wyniki fałszywie ujemne są również ogromnym problemem w diagnostyce boreliozy. Problem  ten może dotyczyć zarówno testu ELISA jak i Western Blot. Przyczyn występowania wyników fałszywie ujemnych może być wiele, oto niektóre z nich:

• zbyt wcześnie lub zbyt późno wykonane badanie
• upośledzenie odpowiedzi immunologicznej
• obecność kompleksów immunologicznych
• pobranie niewłaściwego materiału do badania (zdarzają się przypadki miejscowej odpowiedzi immunologicznej)
• wdrożenie nieodpowiedniego lub w zbyt małej dawce lub  zbyt krótkiego leczenia antybiotykiem, co zaburza odpowiedź immunologiczną i przez to uniemożliwia często właściwe odczytanie wyników badań

Zarówno pozytywny, jak i negatywny wynik testu przesiewowego u pacjenta  z podejrzeniem boreliozy powinien zostać zweryfikowany testem Western Blot.

Trudności w odróżnieniu aktywnej boreliozy od wyleczonej

Ogromnym problemem diagnostycznym w diagnostyce boreliozy jest brak możliwości odróżnienia aktywnego zakażenia od przebytego w przeszłości, nawet pomimo występowania przeciwciał swoistych, niezależnie od czasu jaki upłynął od ukąszenia. W dodatku poziom przeciwciał często nie jest skorelowany ze stanem pacjenta, co oznacza, że często pacjenci z ciężkim przebiegiem boreliozy mają przeciwciała w bardzo niskich wartościach lub nawet nieobecne. (1)

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest wirusową chorobą zakaźną obejmującą ośrodkowy układ nerwowy. KZM jest wywoływany przez  wirusa kleszczowego zapalenia mózgu należący do rodzaju Flavivirus z rodziny Flaviviridae. Po raz pierwszy wyizolowano go w 1937 r.

Zakres występowania KZM

Choroba przebiega w dwóch fazach.

W fazie zwiastunowej (wiremicznej) występują:

• objawy grypopodobne, nudności, wymioty, biegunka. Objawy utrzymują się do 7 dni, u większej części chorych dochodzi do samoistnego wyleczenia na tym etapie. U części chorych po kilkudniowym okresie ustąpienia objawów rozwija się faza neuroinfekcji.

Choroba w fazie neuroinfekcji najczęściej objawia się najczęściej:

• zapaleniem opon mózgowych, zapaleniem mózgu lub zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.
• zapaleniem rdzenia kręgowego i porażenie kręgosłupa.
• W około jednej trzeciej przypadków następstwa, głównie zaburzenia funkcji poznawczych, potrafią utrzymywać się nawet ponad rok.

Źródło

Liczba potwierdzonych przypadków KZM u ludzi we wszystkich endemicznych regionach Europy wzrosła w ciągu ostatnich 30 lat o prawie 400%.

Zakażenie jest powodowane przez ukąszenie kleszcza i w niezwykle rzadkich przypadkach poprzez wypicie zakażonego mleka krowiego.

Diagnostyka z krwi opiera się na wykrywaniu swoistych przeciwciał IgM i IgG wraz z rozpoznaniem typowych objawów klinicznych. (2)

Babeszjoza jest chorobą pasożytniczą wywoływaną przez zakażenie pasożytem eukariotycznym Babesia. Ludzie mogą zarazić się pierwotniakiem z rodzaju  Babesia przez ukąszenie zakażonego kleszcza, transfuzję krwi od zakażonego dawcy produktów krwiopochodnych lub przez wrodzone przeniesienie (zakażona matka na dziecko).

Kleszcze często przenoszą wraz z babeszjozą również inne choroby, takie jak borelioza czy anaplazmoza. Babesia jest drugim najczęściej występującym pasożytem krwi u ssaków.

Diagnostyka babeszjozy

Diagnostyka w kierunku babeszjozy jest standardowo wykonywana pod mikroskopem po wybarwieniu metodą Giemsy preparatu z krwi obwodowej. W obrazie stwierdza się w erytrocytach obecność pierwotniaków.

W celu diagnostyki stosuje się także testy serologiczne w kierunku przeciwciał przeciwko Babesii (zarówno IgG, jak i IgM). Badania serologiczne jest przydatne między innymi do różnicowania babeszjozy od malarii w przypadkach, gdy chory mógł być narażony na obie infekcje. Ponieważ wykrywalne odpowiedzi przeciwciał wymagają około tygodnia po infekcji, testy serologiczne mogą dawać wyniki fałszywie ujemne we wczesnym stadium choroby.

Objawy babeszjozy

Najczęstszym objawem babeszjozy u ludzi jest gorączka oraz niedokrwistość hemolityczna, zatem objawy przypominają malarię.  Objawy pojawiają się zazwyczaj od 1 do 4 tygodni po ukąszeniu przez kleszcza. Następuje stopniowe pogorszenie samopoczucia oraz narasta zmęczenie, a następnie gorączka. Przyczyną powstania niedokrwistości hemolitycznej jest niszczenie czerwonych krwinek. Do objawów mogą dojść dreszcze oraz poty, jak również wiele innych, rzadszych objawów.

Leczenie babeszjozy

W łagodnej do umiarkowanej babeszjozie stosuje się leczenie podawanymi jednocześnie leki przeciwmalaryczne oraz bakteriostatyczne. Standardowe leczenie trwa od 7 do 10 dni, choć w niektórych, trudnych do wyleczenia przypadkach może przedłużyć się do 6 tygodni. W przypadkach zagrażających życiu wykonuje się transfuzję wymienną.  W jej trakcie zakażone czerwone krwinki są usuwane i zastępowane niezainfekowanymi.

Anaplazmoza jest chorobą przenoszoną przez kleszcze, wywoływaną przez gram-ujemne bakterie Anaplasma spp. które są drobnoustrojami wewnątrzkomórkowymi atakującymi krwinki białe, głównie granulocyty wielojądrzaste (granulocyty obojętnochłonne oraz neutrofile), komórki układu krwiotwórczego oraz siateczkowo-śródbłonkowego. Na anaplazmozę chorują zarówno ludzie jak i zwierzęta. Możliwe jest zachorowanie zarówno przez ukąszenie kleszcza, jak i spożycie zakażonego mleka.

Okres wylęgania się anaplazmozy wynosi od 5 do 30 dni, najczęściej zaś wynosi od 1 do 2 tygodni (3).

Diagnostyka anaplazmozy

Lekarz może podejrzewać anaplazmozę, po wiadomości, że pacjent został ukąszony przez kleszcza, jeżeli prócz gorączki, występuje w morfologii granulocytopenia, małopłytkowość oraz zwiększona aktywność aminotransferaz. Podstawowym kryterium rozpoznawczym jest wykrycie wtrętów w krwinkach białych zwanych morulami w rozmazie krwi obwodowej lub szpiku kostnym przy wykorzystaniu barwienia metodą Giemsy lub Wrighta. W diagnostyce stosuje się ponadto:

• immunoblotting,
• testy ELISA
• metody PCR.

Ostatecznym potwierdzeniem anaplazmozy jest dodatni wynik hodowli A. phagocytophilum z materiału pobranego od chorego na kulturach tkankowych ludzkich komórek promielocytarnych.

Objawy anaplazmozy

Do najczęstszych objawów anaplazmozy możemy zaliczyć gorączkę (powyżej 39°C), dreszcze, bóle mięśniowo-stawowe, dreszcze, bóle głowy, nadpotliwość, a także zmęczenie, osłabienie i brak łaknienia. Mogą także wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak biegunka, wymioty czy ból brzucha.  Zazwyczaj obserwuje się także powiększenie śledziony oraz wątroby. U części chorych pojawia się także wysypka.

Leczenie anaplazmozy

Leczenie anaplazmozy opiera się na podawaniu antybiotyków oraz pomocniczym leczeniu objawowym poprzez podawanie leków przeciwgorączkowych oraz przeciwbólowych.