Koinfekcje boreliozy
Co to są koinfekcje boreliozy?
Koinfekcje boreliozy to inne choroby, które są przenoszone przez kleszcze. Kleszcze mogą przenosić jednocześnie wiele bakterii, wirusów, grzybów i pierwotniaków i zarażać nimi podczas jednego ukąszenia. Do najczęstszych chorób przenoszonych przez kleszcze należą: borelioza, babeszjoza, anaplazmoza, erlichioza, bartoneloza i toksoplazmoza. Choroby nabyte razem nazywane są koinfekcjami. Koinfekcje są dość powszechne wśród osób z przewlekłą boreliozą. Badanie przeprowadzone u 3000 pacjentów z przewlekłą boreliozą wykazało, że ponad 50% z nich miało koinfekcje, a 30% zgłosiło dwie lub więcej koinfekcji. Najczęstsze koinfekcje to Babesia (32%), Bartonella (28%), Ehrlichia (15%), Anaplazma (5%) i Tularemia (1%) 1.
Jakie badania wykonuje się w przypadku podejrzenia koinfekcji boreliozy?
Diagnostyka zakażeń odkleszczowych współistniejących z boreliozą odbywa się najczęściej przy wykorzystaniu metody ELISA oraz testu Western Blot 2. Test identyfikuje przeciwciała w surowicy krwi, specyficzne dla patogenów wywołujących zakażenia. Diagnostyka z pomocą badania ELISA jest jednak trudna, zarówno ze względu zarówno na niedoskonałość testów, jak i mnogość chorób, które mogą przenosić kleszcze. W celu wykluczenia koinfekcji warto rozważyć wykonanie badania kleszcza metodą PCR Real Time. Tutaj dostępny jest cennik usługi badania kleszczy.
Borelioza – najbardziej znana choroba odkleszczowa
Borelioza (krętkowica kleszczowa, choroba z Lyme) to wieloukładowa choroba zakaźna, której czynnikiem etiologicznym są krętki z rodzaju Borrelia, natomiast wektorem bakterii – kleszcze. 3 Populacja kleszczy w Polsce rośnie, zwiększa się także liczba kleszczy zakażonych krętkami. Pajęczaki, które pobierają krew od zwierząt zakażonych bakteriami z rodzaju Borrelia (np. myszy, ptaków, jeleni), stają się nosicielami boreliozy. Należy pamiętać, że szybkie usunięcie pasożyta może ograniczyć ryzyko zakażenia. Im więcej czasu minie od ukąszenia, tym ryzyko zakażenia krętkami Borrelia oraz innymi patogenami jest większe. Objawy boreliozy mogą być różnorodne, często nieswoiste oraz zmienne w czasie. Tradycyjnie mówi się o trzech fazach choroby. Są to:
- zakażenie zlokalizowane,
- zakażenie rozproszone z objawami narządowymi,
- borelioza przewlekła.
Charakterystycznym objawem boreliozy jest rumień wędrujący – znamię to pojawia się u około 50-80 procent chorych4. Jak wygląda rumień wędrujący? Początkowo zmiana przybiera formę czerwonej plamy na skórze, natomiast z czasem powiększa się, a pośrodku pojawia się przejaśnienie. Rumieniowi mogą towarzyszyć objawy ogólne: bóle i zawroty głowy oraz osłabienie. To jedyny swoisty objaw choroby z Lyme. Niestety, nie zawsze choroba jest wykrywana na tak wczesnym etapie.
W przypadku niepodjęcia leczenia, borelioza przechodzi w kolejną fazę. Pojawiają się wówczas dolegliwości ze strony układu krążenia, kostno-stawowego oraz nerwowego. Na tym etapie zarówno diagnostyka, jak i leczenie są znacznie utrudnione. Pacjentom trudno jest powiązać ukąszenie przez kleszcza sprzed kilku tygodni lub nawet miesięcy z objawami narządowymi. Neuroborelioza charakteryzuje się występowaniem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, nerwów czaszkowych, bądź korzeni nerwowych. Objawy mogą nasilać się z czasem. W przebiegu tego etapu choroby mogą się pojawić także: bóle głowy, okresy zmęczenia oraz przeczulica.
W boreliozie stawowej obserwujemy głównie niesymetryczne bóle stawów. Po ok. 6 miesiącach od ukąszenia kleszcza choroba przechodzi w formę przewlekłą. Stadium późne boreliozy może objawiać się przewlekłym zapaleniem stawów z nadżerkami chrząstek i kości, przewlekłym zanikowym zapaleniem skóry oraz zmianami zapalnymi i demielinizacyjnymi w obrębie tkanki nerwowej.
Diagnozowanie pierwszej, wczesnej fazy zakażenia odbywa się na podstawie obrazu klinicznego – po stwierdzeniu, że doszło do ukąszenia przez kleszcza. Na dalszych etapach wykorzystywane są metody serologiczne (np. test ELISA), za pomocą których identyfikuje się swoiste przeciwciała IgM i/lub IgG. U osób z wynikiem dodatnim lub wątpliwym, wykonuje się dalsze oznaczenie techniką Western-blot. Wynik ujemny można weryfikować poprzez powtórzenie badania poziomu IgM/IgG po około 2-4 tygodniach lub oznaczając KKI (krążące kompleksy immunologiczne. Główną wadą tych metod jest fakt, że zwykle przeciwciała pojawiają się dopiero po kilku tygodniach od zaobserwowania pierwszych objawów. Trudno jest zatem zdiagnozować boreliozę metodami laboratoryjnymi w okresie, gdy choroba jest najłatwiejsza do wyleczenia. Terapia boreliozy wiąże się z koniecznością przyjmowania odpowiednich antybiotyków (doksycyklina jako lek pierwszego rzutu) przez okres 3-4 tygodni. W późniejszych stadiach rozwoju boreliozy, pacjenci wymagają leczenia wspomagającego, a często również rehabilitacji.5
Pamiętajmy, że niedługo po usunięciu kleszcza ze skóry możemy wykonać badanie genetyczne kleszcza w celu wyklucza zakażenia chorobami odkleszczowymi.
Koinfekcje boreliozy
Koinfekcje boreliozy to choroby przenoszone przez kleszcza jednocześnie lub niejednocześnie z krętkami Borrelia. Można również mówić o koinfekcjach boreliozy w odniesieniu do chorób współistniejących, przenoszonych innymi drogami. W przypadku zakażenia człowieka przez więcej niż jeden patogen, niezależnie od tego, czy są to zarazki odkleszczowe, czy współistniejące, trudno jest określić patogen, który będzie powodował dominujące objawy. Wynika to z faktu, iż sama borelioza może mieć zróżnicowany przebieg, zaś koinfekcje stymulują układ immunologiczny pacjenta i mogą dodatkowo zacierać oraz modyfikować obraz kliniczny. W dalszej części artykułu skupimy się na koinfekcjach przenoszonych przez kleszcze bez boreliozy.
Poniżej omawiamy kilka z koinfekcji boreliozy, które przenoszone są przez kleszcze:
- babeszjoza,
- anaplazmoza,
- kleszczowe zapalenie mózgu,
- bartoneloza,
- toksoplazmoza.
Przedstawimy ich czynniki etiologiczne, źródła i drogi zakażenia, modelowe objawy kliniczne, sposoby diagnozowania oraz leczenia.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to choroba wywoływana przez wirusy z rodziny Flaviviridae (tzw. flawiwirusy). Choroba dotyka ośrodkowy układ nerwowy, w tym w szczególności komórki nerwowe mózgu oraz otaczające struktury. Przebieg kleszczowego zapalenia mózgu może być bardzo zróżnicowany – niektórzy pacjenci przechodzą chorobę bezobjawowo i szybko zdrowieją, natomiast u innych z kolei dochodzi do wystąpienia poważnych objawów oraz komplikacji. Do zakażenia dochodzi podczas ugryzienia przez kleszcza i, ponieważ flawiwirusy znajdują się w ślinie pasożyta, nie ma znaczenia, czy kleszcz zostanie usunięty szybko. 7
Kleszczowe zapalenie mózgu może mieć dwufazowy przebieg:
- faza pierwsza: charakterystyczne objawy to: gorączka, ból mięśni, objawy grypopodobne,
- faza druga (neurologiczna): zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub zapalenie mózgu, charakterystyczne objawy to: gorączka, bardzo silne bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia równowagi oraz świadomości, porażenia, napady padaczkowe.
Wszyscy pacjenci w fazie neurologicznej KZM wymagają hospitalizacji. W najcięższych przypadkach może dochodzić do zaburzeń oddychania, a nawet do zgonu pacjenta. Warto pamiętać, że im starszy pacjent, tym ryzyko ciężkiego przebiegu choroby jest większe.
Na flawiwirusy nie działają antybiotyki. Na chwilę obecną leczenie przyczynowe KZM nie zostało opracowane. Leczenie objawowe sprowadza się do łagodzenia objawów, uśmierzania bólu oraz zbijania gorączki. Przez kleszczowym zapaleniem mózgu można się zabezpieczyć, unikając pokłucia przez kleszcze. Skuteczną metodą jest także szczepienie
Toksoplazmoza
Toksoplazmoza jest szeroko rozpowszechnioną w populacji ludzi chorobą pasożytniczą. Wywołuje ją pierwotniak Toxoplasma gondii, którego źródłem może być zainfekowane mięso, zanieczyszczone warzywa oraz odchody kotów. Toksoplazmozę przenoszą również kleszcze. Zarazić można się także poprzez transfuzję krwi, czy przeszczep. Po wprowadzeniu zakaźnych form pasożyta do organizmu człowieka, oocysty Toxoplasma gondii zaczynają się namnażać wewnątrz komórek różnych narządów i tkanek. Najczęściej pierwotniaki umiejscawiają się w mięśniach, centralnym układzie nerwowym oraz w oku.6
Toksoplazmoza bardzo często przebiega bezobjawowo. Niestety, dla osób z osłabionym układem odpornościowym, choroba może okazać się niebezpieczna. To samo dotyczy kobiet w ciąży – powikłania toksoplazmozy to poronienie oraz występowanie wad wrodzonych u dzieci.
Toksoplazmoza nabyta (np. w wyniku ugryzienia przez kleszcza) często przebiega z następującymi objawami:
- bóle mięśni,
- gorączka,
- pokrzywka,
- powiększenie węzłów chłonnych.
Możliwe jest również wystąpienie formy ocznej pod postacią zapalenia siatkówki i naczyniówki oka, formy mózgowej z zapaleniem mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, postaci uogólnionej ze zmianami w wątrobie, płucach i sercu oraz postaci węzłowej. Diagnostyka toksoplazmozy opiera się na testach na obecność przeciwciał przeciwko pierwotniakowi Toxoplasma gondii w surowicy krwi. Przechorowanie toksoplazmozy, nawet bezobjawowe, gwarantuje dożywotnią odporność, w tym również w okresie ciąży. Po rozpoznaniu choroby lekarze stosują najczęściej antybiotykoterapię.
Aby wykluczyć zakażenie jedną z wielu koinfekcji, warto poddać kleszcza usuniętego ze skóry badaniu genetycznemu. W celu potwierdzenia zakażenia wykonuje się testy z krwi.
Źródła:
- https://peerj.com/articles/322/
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/277375,diagnostyka-boreliozy
- https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/ukaszenia–uzadlenia-i-zadrapania,borelioza—objawy–profilaktyka–leczenie–test-na-borelioze–skutki-choroby,artykul,1577850.html
- https://gaboscm.pl/rumien-wedrujacy-po-ugryzieniu-kleszcza-co-warto-wiedziec/
- https://boreliozaonline.pl/diagnostyka-boreliozy/
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/toxoplasmosis/symptoms-causes/syc-20356249
- https://www.ecdc.europa.eu/en/tick-borne-encephalitis/facts/factsheet
____________
Wszystkie treści na stronie zbadajkleszcza.pl są tworzone i publikowane online wyłącznie w celach informacyjnych. Nie mogą zastępować profesjonalnej porady medycznej i nie należy traktować jej jako porady zdrowotnej lub osobistej.
- Czym są nimfy kleszcza? Jak wyglądają? Czy są groźne? - 4 lutego 2022
- JAK WYGLĄDA KLESZCZ? JAK WYGLĄDA KLESZCZ WBITY W SKÓRĘ? - 24 stycznia 2022
- Kleszcze u człowieka – Objawy ukąszenia, jak postępować? - 2 stycznia 2022
