Przyjrzymy się po kolei dostępnym narzędziom (znajdziemy je zarówno w aptekach, jak i sklepach zoologicznych, turystycznych, sportowych itp.).
Lasso do usuwania kleszczy
Lasso to narzędzie bardzo ułatwiające bezpieczne usuwanie kleszczy, wyglądem przypominająca nieco plastikowy długopis z pętelką na końcu. Działa idealnie także w przypadku kleszczy bardzo niewielkich rozmiarów, które trudno byłoby “złapać” normalną pęsetą lub kleszczołapkami.
Przedstawicielem tej klasy narzędzi na polskim rynku jest lasso marki TRIX.
Sprawdza się dobrze w przypadku pacjentów (małe dzieci i zwierzęta), które trudno unieruchomić w trakcie procesu usuwania kleszcza, przez co złapanie kleszcza innym przyrządem, wymagającym precyzji, mogłoby być utrudnione. Przyrząd jest niezwykle łatwy do opanowania i bardzo niezawodny w usuwaniu całego kleszcza bez uszkodzenia.
Aby usunąć kleszcza za pomocą lassa, najpierw musimy nacisnąć przycisk znajdujący się z tyłu urządzenia i rozwinąć do odpowiednich rozmiarów pętlę zrobioną z żyłki, znajdującą się na froncie urządzenia. Następnie nakładamy pętlę na kleszcza i zaciskamy ją jak szubienicę. W kolejnym kroku musimy wyciągnąć kleszcza z ciała – kręcimy przyrządem wokół własnej osi jednocześnie odrywając kleszcza. Lasso można stosować do wyciągania kleszczy zarówno u ludzi jak i zwierząt.
Szczypce / Pęseta do wyciągania kleszczy
Najpopularniejszym narzędziem do wyciągania kleszczy jest pęseta – może być zwykła, taka którą każdy z nas posiada w domowej apteczce, lub specjalna – służącą do wyciągania kleszczy, dostępna w aptekach oraz sklepach zoologicznych. Dostępne na rynku pęsety wykonane są z różnych materiałów – zwykle ze stali nierdzewnej bądź plastiku. Niezależnie od tego, której pęsety użyjemy, procedura jest dokładnie taka sama.
Uwaga: usuwanie kleszcza pęsetą jest zalecane w ostateczności, kiedy nie mamy dostępu do innych narzędzi przeznaczonych specjalnie do bezpiecznego usuwania kleszcza ze skóry.
Musimy złapać kleszcza u podstawy, jak najbliżej skóry (ale nie zaciskamy zbyt mocno, aby nie odciąć mu głowy!). A następnie wyciągamy kleszcza pewnym ruchem do góry, starając się nie oderwać odwłoka od główki kleszcza.
Zwracamy szczególną uwagę na to, aby wyrwać kleszcza w całości i nie zgnieść go przy okazji wyciągania. Po wyjęciu kleszcza dezynfekujemy miejsce ukąszenia spirytusem lub wodą utlenioną. Jeżeli używamy zwykłej “klasycznej” pęsety, dla ułatwienia możemy zawiązać na rączce gumkę recepturkę – sprawi to, że kleszcz nam się łatwo nie “wyślizgnie” z uścisku pęsety podczas kręcenia. Szczypce (pęsetę) można stosować do wyciągania kleszczy zarówno u ludzi jak i zwierząt).
Kleszczołapki
Kleszczołapki (inaczej nazywane haczykami lub łapkami kleszczowymi) to proste, zwykle plastikowe, zagięte narzędzie, jedno z najprostszych i najtańszych jakie znajdziemy w sklepach. Na jego końcu (zagiętej części) znajduje się niewielkie rozwidlenie. Często dostępne w różnych kolorach oraz rozmiarach, w zależności od tego jak dużego kleszcza musimy wyciągnąć (rozmiar kleszcza w dużej mierze zależy od tego, ile krwi zdołał się już napić).
Aby wyjąć kleszcza kleszczołapkami musimy w pierwszej kolejności dopasować rozmiar narzędzia do wyjmowanego kleszcza. Następnie musimy wprowadzić haczyk pomiędzy skórę, a wbitego kleszcza. Następnie “wykręcamy” narzędzie razem z kleszczem (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara). Tak jak przedstawiono na poniższym filmiku:
W momencie, gdy kleszcz oderwie się od skóry podnosimy narzędzie do góry. Jest to prosta i skuteczna metoda, która pozwala na usunięcie kleszcza bez “zgniatania go”, co minimalizuje ryzyko przenoszenia chorób. Po wyciągnięciu kleszcza za pomocą tej metody należy pamiętać o zdezynfekowaniu pozostałej ranki spirytusem lub wodą utlenioną. Kleszczołapki można stosować do wyciągania kleszczy zarówno u ludzi jak i zwierząt.
Karty do usuwania kleszczy
Innym sposobem na usunięcie kleszcza, działającym na podobnej zasadzie jak wspomniane wyżej kleszczopłaki, jest użycie specjalnej karty do usuwania kleszczy. Narzędzie wielkości karty kredytowej zostało zaprojektowane w taki sposób, aby mieściło się do portfela. Możemy zatem zawsze je mieć przy sobie.
Karta jest wyposażona w dwa wcięcia znajdujące się w rogach, za pomocą których podważymy i usuniemy kleszcza (wcięcie należy wsunąć pomiędzy kleszcza a skórę, a następnie wykręcić, podobnie jak w przypadku kleszczołapki). W zależności od wielkości kleszcza możemy użyć mniejszego lub większego wcięcia. Ponadto karta bywa wyposażona w szkło powiększające, co umożliwia dokładnie przyjrzeć się miejscu ukąszenia.
Pompki do usuwania kleszczy
Kolejnym nowatorskim przyrządem służącym do wyciągania kleszczy jest pompka. Za pomocą pompki usuniemy nie tylko samego owada, ale co ważne – także substancję, którą po ugryzieniu wtłoczył do naszego organizmu (z powodu której możemy zarazić się groźnymi chorobami odkleszczowymi). Zresztą sama pompka nie służy tylko do wyciągania kleszczy, ale również jadu pozostałego po innych ukąszeniach (np. węża, pszczoły, a nawet… skorpiona!). Podciśnienie wytworzone na końcówce pompki powoduje, że kleszcz odrywa się od skóry w całości. W miejscu ukąszenia nie pozostają żadne jego fragmenty, co minimalizuje ryzyko zakażenia.
Jednak należy pamiętać, że pompka do wyciągania kleszczy sprawdzi sięw przypadku owadów wbitych relatywnie płytko. W przypadku głębszych ukąszeń wytworzona za pomocą próżni siła ssania może okazać się niestety niewystarczająca.
Jak używać pompki do wyciągania kleszczy? Najpierw wciśnij do oporu gumowy tłok znajdujący się z tyłu urządzenia. Następnie przyłóż przyrząd do skóry, w miejscu gdzie znajduje się kleszcz (kleszcz powinien znajdować się w centralnym punkcie obszaru przykrytego końcówką pompki). Przyciśnij urządzenie do skóry i nie odrywając go od ciała zacznij powoli wyciągać tłok do momentu, aż znajdzie się z powrotem w wyjściowym miejscu. Odczekaj chwilę (15-20 sekund), w razie konieczności powtórz ponownie całą procedurę. Po zakończeniu zabiegu zdezynfekuj miejsce ukąszenia płynem dezynfekującym.
Pompkę do wyciągania kleszczy można stosować wyłącznie u ludzi, ze względu na to, że może się ona przyssać wyłącznie do gładkiej (nieowłosionej) powierzchni. Nie sprawdzi się także na niektórych powierzchniach (np. w pachwinie, pod pachą) oraz na owłosionej skórze głowy. Nie należy także stosować pompek w okolicach oczu.
Preparaty zamrażające do kleszczy
Na rynku dostępne są także specjalne preparaty, które pozwalają na zmrożenie kleszcza za pomocą substancji chemicznej np. tetrafluoroetanu (używanego również w chłodnictwie – np. w lodówkach, zamrażarkach, klimatyzacjach). Dzięki zamrożeniu kleszcza blokujemy mu natychmiastowo możliwość “wtłaczania” zainfekowanej śliny do naszego organizmu.
Stosowanie preparatów do zamrażania kleszczy: W pierwszej kolejności musimy odblokować aplikator z substancją zamrażającą (poprzez dwukrotnie naciśnięcie przycisku na pojemniku lub odkręcenie zatyczki). Następnie przykładamy końcówkę (jedną z dwóch – mniejszą lub większą) aplikatora do kleszcza i naciskamy przycisk uwalniający substancję, aż do oporu (aby uwolniła się pełna dawka preparatu zamrażającego). W zależności od wielkości kleszcza musimy użyć odpowiedniej ilości substancji. Dla larw i kleszczy mniejszych niż 1,5 mm używamy mniejszej końcówki i wyciskamy dwie dawki preparatu (dwa pełne naciśnięcia). Dla kleszczy wielkości powyżej 3 mm stosujemy większą końcówkę oraz wysikamy trzy dawki preparatu.
Aplikację odpowiedniej ilości dawek należy wykonać raz za razem – czas pomiędzy naciśnięciami przycisku uwalniającego substancję nie może być dłuższy niż 3 sekundy.
Należy pamiętać o tym, że samo zamrożenie kleszcza nie wystarczy. Ma ono nam jedynie ułatwić zadanie wyciągnięcia kleszcza. Zwykle do dostępnych w aptekach preparatów służących do zamrażania kleszczy dodawane są przyrządy do wyciągania (np. kleszczołapki) które możemy zastosować w tym celu. Preparatu zamrażającego nie powinno się raczej stosować u małych dzieci (poniżej 3 roku życia), a także na skórę zmienioną chorobowo oraz w przypadku uczulenia na którykolwiek składnik preparatu.
Zestawy do usuwania kleszczy
Poza pojedynczymi narzędziami na rynku dostępne są także całe zestawy służące do usuwania kleszczy, zwykle zapakowane w poręczne etui. W przykładowym zestawie, poza narzędziami do usuwania kleszczy (zwykle kleszczołapki lub podważarki w różnych rozmiarach, pozwalające na usuwanie dużych i małych osobników), znajdziemy materiały informacyjne (dotyczące gatunków kleszczy oraz chorób przenoszonych przez kleszcze), a także lupę i chusteczki dezynfekujące.
Ważne:
- Na ukąszenia kleszczy jesteśmy narażeni przez większość roku, gdy średnia dobowa temperatura powietrza wynosi ponad 7 stopni Celsjusza.
- Nie używaj żadnych substancji chemicznych, olejów, spirytusu, nie smaruj niczym kleszcza. Nie próbuj go truć, dusić, ani przypalać.
- Staraj się usunąć kleszcza tak szybko szybko jak to możliwe, gdy tylko go zauważysz. Nie czekaj aż urośnie. Wręcz przeciwnie – im kleszcz krócej znajduje się wgryziony w skórę, tym mniejsza szansa, że zostaliśmy zarażeni przez niego groźnymi chorobami.
- Zawsze po ukąszeniu kleszcza i jego usunięciu zdezynfekuj skórę oraz narzędzie, które posłużyło do wyciągania kleszcza. Narzędzia do wyciągania kleszczy są zwykle niedrogie, zatem warto mieć na zapas kilka sztuk, tak aby w razie czego, gdy ukąszeniom ulegnie kilka osób (szczególnie obcych sobie osób np. na biwaku, obozie wędrownym), każda mogła wyciągać kleszcza osobnym narzędziem. Pamiętaj, że narzędzia te mają kontakt z krwią, zatem mogą się na nich przenosić także inne choroby.
- Obserwuj swoje ciało w okresie kilku tygodni po ukąszeniu – jeśli w miejscu ukąszenia kleszcza lub w okolicach pojawi się czerwony rumień koniecznie udaj się do lekarza. Może to być oznaka zachorowania na boreliozę, choć nie zawsze daje ona takie objawy.
- Rozważ oddanie kleszcza na badanie genetyczne w celu wykluczenia nosicielstwa chorób odkleszczowych. Sprawdź: Cennik badania kleszcza.
- Jeżeli często bywasz w lesie i zdarzają Ci się ukąszenia kleszczy, od czasu do czasu wykonaj profilaktyczne badania pod kątem boreliozy. Borelioza jest chorobą uleczalną, jednak zbyt późno rozpoznana może przynieść wiele bardzo poważnych objawów chorobowych. Wczesne wykrycie, tak jak w przypadku wielu innych chorób, może znacząco ułatwić leczenie. Przy leczeniu boreliozy stosuje się terapię antybiotykową.
- Kleszcz po usunięciu często rusza się i żyje. Jeśli po prostu wyrzucisz go do kosza na śmieci, bardzo możliwe, że z niego wyjdzie i ukąsi kolejną ofiarę. Zatem po wyciągnięciu kleszcza najlepiej oddać go na badanie lub jeśli nie chcemy tego robić zgnieść lub spalić a następnie spuścić w toalecie. Należy pamiętać, że najedzone kleszcze zawierają potencjalnie zakażoną krew, która może rozpryskiwać się po zmiażdżeniu. Nie zgniataj kleszcza palcami i nie pozwól, aby zgnieciony kleszcz lub krew zetknęły się ze skórą. Najlepiej przed przystąpieniem do zabiegu wyciągania kleszcza założyć jednorazowe rękawiczki.
- Jeżeli nigdy samodzielnie nie wyciągałeś kleszczy i nie czujesz się na siłach dokonać tego samodzielnie, zgłoś się do lekarza lub innej osoby, która nauczy Cię to robić umiejętnie. Nieprawidłowe wyciąganie kleszcza (podczas którego kleszcz zostanie np. zmiażdżony, a jego ślina, często zawierająca groźne drobnoustroje, wtłoczona w głąb ciała ) jest potencjalnie niebezpieczne i może znacząco zwiększyć ryzyko pojawienia się chorób odkleszczowych.
- Urwany kleszcz. Kawałek kleszcza został w skórze, co robić? - 1 czerwca 2021
- Przyrządy do usuwania kleszczy. Czym usunąć kleszcza? - 7 maja 2021
- Co zrobić po ukąszeniu kleszcza? Wszystko co powinieneś wiedzieć. - 15 stycznia 2021
