Jakie są objawy ukąszenia kleszcza u człowieka?
Niezbyt mroźne w ostatnich latach zimy sprawiają, że jak co roku w lecie mierzymy się z plagą kleszczy. Im więcej kleszczy tym większe zagrożenie dla człowieka, ponieważ istnieje większe prawdopodobieństwo ukąszenia. Warto więc zapoznać się instrukcją postępowania przy takiej sytuacji — nauczyć się rozpoznawać symptomy ukąszenia kleszcza, a także dowiedzieć się, jak najbezpieczniej usunąć kleszcza ze skóry.
Ukłucie kleszcza – jak je rozpoznać?
Kleszcze przenoszą wiele chorób zakaźnych, z których najbardziej znane to borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowych. Obie te choroby mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego tak ważne jest posiadanie odpowiedniej wiedzy o profilaktyce chorób odkleszczowych.
Po pierwsze, pamiętajmy, aby po każdej wizycie w miejscu, gdzie mogą występować kleszcze, obejrzeć swoje ciało. W szczególności, jeśli wychodzimy na spacer do parku, lasu czy też w miejsca, gdzie jest wysoka trawa. W celu uniknięcia zakażenia można również profilaktycznie wziąć prysznic po spacerze, aby spłukać niewgryzione jeszcze kleszcze.
Jeśli dostrzeżemy kleszcza, powinniśmy go jak najszybciej wyciągnąć za pomocą szczypiec lub specjalnej karty do usuwania kleszczy. Tego typu przyrządy można kupić w aptece. Pamiętajmy o tym, że musimy zrobić to stanowczo, a jednocześnie delikatnie, tak aby wyciągnąć całego kleszcza bez ryzyka urwania jego części głowowej.
Po usunięciu kleszcza ze skóry upewnijmy się, czy został on usunięty z naszej skóry w całości. Jeśli nie czujemy się na siłach, aby sprawdzić, czy jakaś jego część pasożyta nie została w skórze, wówczas warto zwrócić się o pomoc do personelu medycznego.
Dlaczego tak ważne jest szybkie usunięcie kleszcza z naszej skóry?
Im szybciej wyciągniemy kleszcza ze skóry, tym większą mamy pewność, że kleszcz niczym nas nie zarazi. Im bowiem dłużej kleszcz przebywa w skórze, tym większe ryzyko zakażenia. Niezwykle istotne jest także, aby po wyciągnięciu kleszcza ze skóry obserwować, czy nie wystąpił u nas rumień wędrujący, który jest oznaką zakażenia boreliozą. Wówczas istotne jest, aby jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu wdrożenia leczenia. Leczenie odbywa się poprzez stosowanie odpowiednich antybiotyków. Niestety, w części przypadków rumień zostaje rozpoznany zbyt późno, kiedy leczenie jest już dużo trudniejsze.
W jaki sposób rozpoznać rumień wędrujący? Najczęściej występuje on w formie obwódki przypominającej tarczę strzelniczą w miejscu lub okolicach ugryzienia kleszcza. Zmiana skórna co jakiś czas zaczyna się powiększać. Rumień może także zmienić swoje położenie na ciele (stąd nazwa wędrujący). Może powowodować to dodatkowe trudności w połączeniu rumienia z ukąszeniem kleszcza.
Jakie są objawy ukąszenia kleszcza u człowieka?
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że kleszcz zaraził ich krętkiem Borrelia, przez co nie można wdrożyć odpowiedniego leczenia lub podejmowane jest ono zbyt późno. Samo ugryzienie kleszcza jest bezbolesne, ponieważ owady te wydzielają specjalną substancję, która po wprowadzeniu do organizmu ma za zadanie znieczulić miejsce wkłucia.
W jaki sposób rozpoznać rumień wędrujący? Zmiana skórna pojawia się w miejscu ugryzienia kleszcza lub w jego okolicach, najczęściej przyjmuje postać obwódki przypominającej tarczę strzelniczą. Rumień może co jakiś czas się powiększać, może także zmienić swoje położenie na ciele (stąd nazwa wędrujący).
Charakterystyczne objawy rumienia wędrującego to między innymi:
- możliwość migracji zmiany skórnej w inne miejsce na ciele człowieka,
- nieprzyjemne pieczenie i swędzenie wokół miejsca ugryzienia,
- ostre bóle głowy, bóle mięśni i stawów,
- podniesiona temperatura skóry w miejscu zaczerwienienia,
- powiększone węzły chłonne,
- wykwity skórne, wypełnione ropą,
- uczucie zmęczenia,
- znacznie podniesiona temperatura ciała.
Całkowite zniknięcie rumienia nie oznacza wyleczenia boreliozy lub jej braku. W przypadku wystąpienia rumienia trzeba udać się do lekarza i podjąć antybiotykoterapię. Zazwyczaj trwa ona 3 tygodnie.
Rumień wędrujący a odczyn alergiczny — jak je odróżnić?
Rumień wędrujący bywa mylony z odczynem alergicznym. Oto najważniejsze różnice między rumieniem wędrującym a odczynem alergicznym:
- Reakcja alergiczna na ugryzienie kleszcza pojawia się w ciągu kilku minut, natomiast rumień może pojawić się w ciągu kilkunastu/kilkudziesięciu dni po ukąszeniu,
- W przypadku reakcji alergicznej zaczerwienienie znika stosunkowo szybko, a jego średnica nie przekracza 5 cm.
- Przy rumieniu skóra robi się zdecydowanie twardsza, a samo zaczerwienie można porównać do tarczy strzelniczej, tworzy on kręgi wokół miejsca ukąszenia,
- W przypadku rumienia mogą wystąpić dodatkowo objawy grypopodobne.
Niestety istnieją też przypadki, że u osób ugryzionych nie wystąpił rumień wędrujący, pomimo zakażenia, co znacznie utrudnia diagnostykę. W takim przypadku, szczególnie jeśli pierwszy okres choroby był bezobjawowy, choroba może rozwijać się utajona w organizmie przez wiele lat, co może prowadzić do rozwoju boreliozy przewlekłej i neuroboreliozy.
Symptomy wczesne i późne po ukąszeniu (fazy boreliozy)
Możemy wyróżnić trzy etapy boreliozy. Wyznacza się je według objawów, jakie się pojawiają oraz od momentu, ugryzienia do momentu wystąpienia objawów choroby.
Faza I (wczesna – miejscowa)
Są to pierwsze objawy, które mogą świadczyć o pojawieniu się boreliozy. Zazwyczaj pojawiają się one w ciągu pierwszych 40 dni od momentu ugryzienia człowieka przez kleszcza. Do zdiagnozowania choroby wystarczy wystąpienie rumienia wędrującego lub w przypadku jego braku – badania laboratoryjne ELISA lub Western Blot. Rumień zazwyczaj pojawia się między 7. a 14. dniem od ukąszenia, choć zdarza się, że występuje dopiero po 5-6. tygodniach lub wcale.
Na tym etapie może pojawić się także pseudochłoniak boreliozowy, czyli naciek zapalny, który przy nacisku nie wywołuje bólu.
Ważne, aby w miarę możliwości w tej fazie zdiagnozować zakażenie, ponieważ dzięki temu łatwiej jest wdrożyć skuteczne i szybkie leczenie i istnieje duża szansa na to, że u zarażonego pacjenta nie pojawią się żadne groźne powikłania charakterystyczne dla dalszych faz rozwoju choroby.
Faza II (wczesna – rozsiana)
Mamy tu do czynienia z etapem choroby, który pojawia się do kilku tygodni po ugryzieniu przez kleszcza. W tym czasie bakterie mogą zostać rozsiane po całym organizmie — od stawów, poprzez układ nerwowy, aż do serca. Charakterystyczne dla tej fazy boreliozy są liczne zaburzenia układowe oraz narządowe. Pacjenci skarżą się na zmęczenie i bóle występujące w stawach oraz mięśniach, u niektórych osób mogą wystąpić także dolegliwości takie jak: światłowstręt, problemy z widzeniem czy zaburzenia psychiczne. Na ciele można zauważyć również wiele rumieni będących wynikiem bakteriemii – zakażenia krwi krętkami Borrelia.
Przez to, że w fazie rozsianej boreliozy objawy są tak różnorodne, lekarze bardzo często mylą chorobę z innymi infekcjami wywołanymi przez wirusy lub innymi schorzeniami. W rezultacie rozpoznanie jest stawiane bardzo późno.
Faza III (późna – przewlekła)
Ostatnia faza boreliozy rozwija się u pacjentów, gdy minął przynajmniej jeden rok od ugryzienia. W tej fazie może dojść do rozwoju bardzo poważnych powikłań i wystąpienia objawów neurologicznych. W przebiegu fazy przewlekłej boreliozy można zauważyć także objawy dotyczące układu krwionośnego, zapalenie stawów, zaburzenia pamięci, zaburzenia równowagi, paraliż, przewlekłe zmęczenie i wiele innych. Leczenie na tym etapie jest bardzo wymagające i długotrwałe, nierzadko kończy się on nawet śmiercią pacjenta. Ponieważ doustne antybiotyki przestają być skuteczne w walce z chorobą, pacjent musi otrzymywać dużo większe dawki leków, podawane dożylnie.
Ważne: w przypadku boreliozy, aby nie dopuścić do rozwoju boreliozy przewlekłej, która jest niezwykle trudna w leczeniu, kluczowe jest jak najszybsze rozpoznanie i wdrożenie leczenia. Im dłuższy jest okres przed rozpoczęciem leczenia, tym trudniejsze i bardziej długotrwałe będzie leczenie.
Jakie choroby może przenosić kleszcz?
Kleszcze są nosicielami wielu chorób zakaźnych. Najczęstsze choroby odkleszczowe diagnozowane w Polsce to:
- anaplazmoza,
- babeszjoza,
- bartoneloza,
- borelioza,
- kleszczowe zapalenie opon mózgowych.
Koinfekcje odkleszczowe są niezwykle trudne w diagnozowaniu, ze względu na brak charakterystycznych objawów oraz fakt, iż po pewnym czasie niezwykle trudno połączyć objawy zdrowotne z ukąszeniem. Dlatego często pozostają one nierozpoznane. Więcej na temat koinfekcji boreliozy można przeczytać tutaj.
Bezpieczne usunięcie kleszcza ze skóry
Jeśli czujemy się na siłach samodzielnie usunąć kleszcza ze skóry, warto zrobić to w sposób który ograniczy możliwość zakażenia
. W aptece znajdziemy wiele przyrządów przeznaczonych do wyciągania kleszcza z naszego ciała. Zaczynając od specjalnej, karty poprzez przyrząd zwany lassem, po specjalne szczypce. W ostateczności możemy zrobić to pęsetą jednak jest to dość ryzykowne, może prowadzić bowiem do urwania kleszcza, jeśli nie mamy w tym odpowiedniej wprawy.
Jeśli zdecydujemy się na użycie karty wystarczy, że wsuniemy dwa wystające ząbki między kleszcza i zdecydowanym, lecz nie za mocnym pociągniemy, tak by go wyciągnąć. Nie możemy włożyć w to zbyt dużo siły, ponieważ może to prowadzić do urwania kleszcza.
Możemy także użyć specjalnego lassa, które jest bardzo proste w obsłudze i może ułatwić sprawę.
Jeśli jednak nie jesteśmy pewni bądź boimy się wyciągania kleszcza samemu, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Warto aby mieć świadomość jakich rzeczy powinno się unikać w trakcie wyciągania kleszcza:
Nie wolno smarować miejsca ugryzienia żadnym alkoholem, olejem czy zmywaczem do paznokci,
Nie należy samodzielnie usuwać kleszcza jeśli jest on w miejscu trudno dostępnym,
Kleszcza nie należy wyciskać
Kleszcza nie należy wykręcać
Po usunięciu kleszcza ze skóry miejsce należy odkazić. Miejsce ukłucia należy obserwować, aby zweryfikować czy nie pojawia się rumień. Warto wykonać badanie genetyczne kleszcza, aby stwierdzić, czy nie był on nosicielem jednej z chorób. Cennik badania kleszcza jest dostępny tutaj. Jeśli zauważysz niepokojące Cię objawy niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.
Jak chronić się przed ukąszeniem kleszcza
Lepiej zapobiegać niż leczyć . Warto chronić się przed ugryzieniem kleszcza, na ile jest to możliwe.
Starajmy się unikać wysokich traw jeśli mamy odzież z krótkimi rękawami. Jeśli wybieramy się do parku, lasu czy nawet na łąkę starajmy się ubierać długi rękaw, który w dużym stopniu pomoże uchronić nas przed ugryzieniem kleszcza. Warto również zaciągnąć skarpetki na spodnie, aby zmniejszyć ekspozycję gołej skóry.
Warto zaopatrzyć się w środek odstraszający kleszcze. Pamiętajmy również o oglądaniu swojego ciała po powrocie z miejsc zagrożenia takich jak lasy, łąki czy parki. Można również po każdorazowej wizycie w takich miejscach wziąć prysznic, aby zmyć niewbite jeszcze kleszcze z ciała.
https://journals.asm.org/doi/pdf/10.1128/cmr.18.3.484-509.2005
- Czym są nimfy kleszcza? Jak wyglądają? Czy są groźne? - 4 lutego 2022
- JAK WYGLĄDA KLESZCZ? JAK WYGLĄDA KLESZCZ WBITY W SKÓRĘ? - 24 stycznia 2022
- Kleszcze u człowieka – Objawy ukąszenia, jak postępować? - 2 stycznia 2022
