Jakie są objawy ukąszenia kleszcza u człowieka?

Niezbyt mroźne w ostatnich latach zimy sprawiają, że jak co roku w lecie mierzymy się z plagą kleszczy. Im więcej kleszczy tym większe zagrożenie dla człowieka, ponieważ istnieje większe prawdopodobieństwo ukąszenia. Warto więc zapoznać się instrukcją postępowania przy takiej sytuacji, nauczyć się rozpoznać symptomy oraz jak najbezpieczniej usunąć tego kleszcza ze skóry.

Ukłucie kleszcza – jak je rozpoznać?

Kleszcze przenoszą wiele chorób zakaźnych, z których najbardziej znane to borelioza i kleszczowe zapalenie opon mózgowych. Obie te choroby mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, dlatego tak ważne jest posiadanie odpowiedniej wiedzy o profilaktyce tych zakażeń.

Po pierwsze pamiętajmy aby po każdej wizycie w miejscu gdzie mogą występować kleszcze obejrzeć swoje ciało po każdej wizycie na zewnątrz. W szczególności, jeśli wychodzimy na spacer do parku, lasu czy w takie miejsca, gdzie jest wysoka trawa. Zazwyczaj wystarczające do zdiagnozowania obecności kleszcza na naszym ciele jest obejrzenie całego ciała. W celu uniknięcia zakażenia można również profilaktycznie wziąć prysznic po spacerze, aby spłukać niewgryzione jeszcze kleszcze.

Samo ugryzienie kleszcza jest bezbolesne, ponieważ owady te posiadają specjalną substancję, która po wprowadzeniu do organizmu ma za zadanie znieczulić miejsce wkłucia.

Jeśli dostrzeżemy kleszcza, powinniśmy go jak najszybciej wyciągnąć za pomocą szczypiec, specjalnej karty lub specjalnego przyrządu, który znajdziemy w aptece za dosłownie małe pieniądze. Pamiętajmy o tym, że musimy zrobić to stanowczo a jednocześnie delikatnie by wyciągnąć całego kleszcza bez ryzyka urwania części głowowej.

Po usunięciu kleszcza ze skóry upewnijmy się czy został on usunięty z naszej skóry w całości, czy jego część nie została w skórze. Jeśli nie czujemy się na siłach, wówczas warto zwrócić się o pomoc do personelu medycznego.

Dlaczego tak ważne jest szybkie usunięcie kleszcza z naszej skóry?

Generalnie im szybciej wyciągniemy kleszcza ze skóry, tym większą mamy pewność, że kleszcz niczym nas nie zarazi. Im dłużej taki kleszcz przebywa w skórze, tym większe ryzyko zakażenia.

Niezwykle istotne jest także, aby po takim wyciągnięciu kleszcza ze skóry obserwować czy nie wystąpił u nas rumień wędrujący, który jest oznaką zakażenia boreliozą. Wówczas istotne jest, aby jak najszybciej zgłosić się do lekarza w celu wdrożenia leczenia. Leczenie odbywa się poprzez stosowanie odpowiednich antybiotyków. Niestety, w części przypadków rumień nie zostaje rozpoznany późno, kiedy leczenie jest już dużo trudniejsze.

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że kleszcz zaraził ich krętkiem Borrelii, przez co nie mogą podjąć się odpowiedniego leczenia lub podejmuje je zbyt późno.

Niestety Istnieją też przypadki, że u osób ugryzionych nie wystąpił rumień wędrujący, pomimo zakażenia. W takim przypadku, szczególnie jeśli pierwszy okres choroby był bezobjawowy, choroba może rozwijać się utajona w organizmie przez wiele lat, co może prowadzić do rozwoju boreliozy przewlekłej i neuroboreliozy.

W jaki sposób rozpoznać rumień wędrujący? Najczęściej występuje on w formie obwódki przypominającej tarczę strzelniczą w miejscu lub okolicach ugryzienia kleszcza. Zmiana skórna co jakiś czas zaczyna się powiększać. Rumień może także zmienić swoje położenie na ciele (stąd nazwa wędrujący). Może powowodować to dodatkowe trudności w połączeniu rumienia z ukąszeniem kleszcza.

Objawami rumienia mogą być między innymi:

• Nieprzyjemne pieczenie i swędzenie wokół miejsca ugryzienia,
• Powiększone węzły chłonne,
• Możliwość migracji w inne miejsce na ciele człowieka,
• Ostre bóle głowy, bóle mięśni i stawów, znacznie podniesiona temperatura oraz uczucie zmęczenia,
• Wykwity skórne, które wypełnione, są ropą albo płynem z surowicą
• Podniesiona temperatura skóry w miejscu zaczerwienienia.

Całkowite zniknięcie rumienia nie oznacza wyleczenia boreliozy lub jej braku. W przypadku wystąpienia rumienia udać się do lekarza i podjąć antybiotykoterapię. Zazwyczaj antybiotykoterapia trwa 3 tygodnie.

Rumień wędrujący bywa mylony jest z odczynem alergicznym. Różnice między rumieniem wędrującym a odczynem alergicznym obejmują:

• Reakcja alergiczna na ugryzienie kleszcza pojawia się w ciągu kilku minut, natomiast rumień może pojawić się w ciągu kulkunastu/kilkudziesięciu dni po ukąszeniu,
• W przypadku reakcji alergicznej zaczerwienienie znika stosunkowo szybko i nie przekracza średnicy 5 cm.
• Kolejną różnicą jest to, że przy rumieniu skóra w tym miejscu robi się zdecydowanie twardsza, a samo zaczerwienie możemy porównać do tarczy strzelniczej, tworząc zwiększające się kręgi wokół miejsca ukąszenia .
• W przypadku rumienia, pacjentowi mogą towarzyszyć objawy grypopodobne.

Jednak czy przy każdym ukąszeniu przez kleszcza pojawia się rumień? Rumień często nie pojawia się u osób zarażonych, co często utrudnia diagnostykę. Jest to jedyny objaw charatkterystyczny boreliozy, dzięki któremu możemy wykryć boreliozę bez jakichkolwiek badań lekarskich. Jeśli jednak go nie ma to warto wykonać zalecane badania – western blot oraz test Elisa.

W przypadku boreliozy kluczowe jest jak najszybsze rozpoznanie i wdrożenie leczenia, aby nie dopuścić do rozwoju boreliozy przewlekłej, która jest niezwykle trudna w leczeniu. Leczenie polega na zażywaniu antybiotyków (około 2-4 tygodnie) pod obserwacją lekarza.

Symptomy wczesne i późne po ukąszeniu (Fazy boreliozy)

Możemy wyróżnić trzy etapy boreliozy. Wyznacza się je według objawów, jakie się pojawiają oraz od momentu, ugryzienia do momentu wystąpienia objawów choroby.

Faza I (wczesna – miejscowa)

Są to pierwsze objawy, które mogą świadczyć o pojawieniu się boreliozy. Zazwyczaj pojawiają się one ciągu pierwszych 40 dni zaczynając od momentu ugryzienia człowieka przez kleszcza. Do zdiagnozowania choroby wystarczy wystąpienie rumienia wędrującego lub w przypadku jego braku – badania laboratoryjne. Rumień zazwyczaj pojawia się między 7 a 14 dniem od ukąszenia, choć zdarza się, że występuje dopiero po 5-6 tygodniach lub wcale.

Na tym etapie może pojawić się także pseudochłoniak boreliozowy, czyli naciek zapalny, który przy nacisku nie wywołuje bólu.

Ważne, aby w miarę możliwości w tej fazie zdiagnozować zakażenie, ponieważ dzięki temu łatwiej jest wdrożyć skuteczne i szybkie leczenie i istnieje duża szansa na to, że u zarażonego pacjenta nie pojawią się żadne groźne powikłania charakterystyczne dla dalszych faz rozwoju choroby.

Faza II (wczesna – rozsiana)

Mamy tu do czynienia z etapem choroby, który pojawia w odstępie kilku tygodni od ugryzienia przez kleszcza. W tym czasie bakterie mogą zostać rozsiane po całym organizmie od stawów poprzez układ nerwowy, aż do serca. Występują wtedy różnego rodzaju zaburzenia układowe, jak i narządowe, zaczynając od układu kardiologiczne następnie stawowego, aż dochodzi do układu nerwowego. Może się także pojawić na ciele wiele rumieni będących wynikiem bakteriemii – obecności namnożonych krętków borrelii we krwi.

Przez to, że w tej fazie objawy są tak różnorodne, że bardzo często lekarze mylą je z innymi infekcjami wywołanymi przez wirusy, albo inne choroby. Przez to diagnoza zostaje bardzo opóźniona, częstym objawem w tej fazie, na który skarżą się pacjenci jest zmęczenie i bóle występujące w stawach, a także bóle mięśni. Zaobserwowano u niektórych pacjentów także dolegliwości takie jak światłowstręt, problemy z widzeniem czy zaburzenia psychiczne.

Faza III (późna – przewlekła)

Jest to ostatni faza wykrycia boreliozy, ukazuje się u pacjentów, u których minął przynajmniej jeden rok od ugryzienia, ale może być to nawet do kilku lat. Im dłuższy okres przed rozpoczęciem leczenia, tym trudniejsze i bardziej długotrwałe leczenie. W tej fazie może dochodzić do bardzo poważnych powikłań i objawów neurologicznych. Mogą również występować objawy z układu krwionośnego, a także zapalenie stawów, zaburzenia pamięci, równowagi, paraliż, przewlekłe zmęczenie i wiele innych. Jest to ten etap, gdzie leczenie jest bardzo wymagające, a niekiedy kończy się to śmiercią pacjenta. Zwykłe doustne antybiotyki przestają działać dlatego dawki są dużo wyższe i podawane dożylnie by mogły działać szybko. Okres leczenia też jest wydłużony.

Jakie choroby może przenosić kleszcz

Kleszcze są nosicielami wielu chorób zakaźnych z których najczęstsze w Polsce to:

• Borelioza,
• Kleszczowe zapalenie opon mózgowych

• Bartoneloza,
• Babeszjoza,
• Anaplazmoza,

Koinfekcje odkleszczowe są niezwykle trudne w diagnozowaniu, ze względu na brak charakterystycznych objawów. Dlatego często pozostają nierozpoznane, zwłaszcza, że po pewnym czasie niezwykle trudno połączyć objawy zdrowotne z ukąszeniem, od którego mogło minąć sporo czasu. Więcej na temat koinfekcji boreliozy można przeczytać tutaj.

Bezpieczne usunięcie kleszcza ze skóry

Jeśli czujemy się na siłach samodzielnie usunąć kleszcza ze skóry, warto zrobić to w sposób który ograniczy możliwość zakażenia

. W aptece znajdziemy wiele przyrządów przeznaczonych do wyciągania kleszcza z naszego ciała. Zaczynając od specjalnej, karty poprzez przyrząd zwany lassem, po specjalne szczypce. W ostateczności możemy zrobić to pęsetą jednak jest to dość ryzykowne, może prowadzić bowiem do urwania kleszcza, jeśli nie mamy w tym odpowiedniej wprawy.

Jeśli zdecydujemy się na użycie karty wystarczy, że wsuniemy dwa wystające ząbki między kleszcza i zdecydowanym, lecz nie za mocnym pociągniemy, tak by go wyciągnąć. Nie możemy włożyć w to zbyt dużo siły, ponieważ może to prowadzić do urwania kleszcza.

Możemy także użyć specjalnego lassa, które jest bardzo proste w obsłudze i może ułatwić sprawę.

Jeśli jednak nie jesteśmy pewni bądź boimy się wyciągania kleszcza samemu, warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

Warto aby mieć świadomość jakich rzeczy powinno się unikać w trakcie wyciągania kleszcza:

Nie wolno smarować miejsca ugryzienia żadnym alkoholem, olejem czy zmywaczem do paznokci,

Nie należy samodzielnie usuwać kleszcza jeśli jest on w miejscu trudno dostępnym,

Kleszcza nie należy wyciskać

Kleszcza nie należy wykręcać

Po usunięciu kleszcza ze skóry miejsce należy odkazić. Miejsce ukłucia należy obserwować, aby zweryfikować czy nie pojawia się rumień. Warto wykonać badanie genetyczne kleszcza, aby stwierdzić, czy nie był on nosicielem jednej z chorób. Tutaj możesz sprawdzić koszty tego badania. Jeśli zauważysz niepokojące Cię objawy niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.

Jak chronić się przed ukąszeniem kleszcza

Lepiej zapobiegać niż leczyć . Warto chronić się przed ugryzieniem kleszcza, na ile jest to możliwe.

Starajmy się unikać wysokich traw jeśli mamy odzież z krótkimi rękawami. Jeśli wybieramy się do parku, lasu czy nawet na łąkę starajmy się ubierać długi rękaw, który w dużym stopniu pomoże uchronić nas przed ugryzieniem kleszcza. Warto również zaciągnąć skarpetki na spodnie, aby zmniejszyć ekspozycję gołej skóry.

Warto zaopatrzyć się w środek odstraszający kleszcze. Pamiętajmy również o oglądaniu swojego ciała po powrocie z miejsc zagrożenia takich jak lasy, łąki czy parki. Można również po każdorazowej wizycie w takich miejscach wziąć prysznic, aby zmyć niewbite jeszcze kleszcze z ciała.

https://journals.asm.org/doi/pdf/10.1128/cmr.18.3.484-509.2005