Kleszcz w skórze – czyli jak usunąć kleszcza i dlaczego warto go zbadać
Zagrożenie związane z kleszczami staje się coraz częstsze. Ugryzienie kleszcza może być bardzo niebezpieczne. Kleszcze mogą być nosicielami niebezpiecznych, zagrażających życiu i zdrowiu chorób zakaźnych m.in boreliozy czy odkleszczowego zapalenia mózgu. Z tego artykułu dowiesz się między innymi:
- W które części ciała są najbardziej narażone na ukąszenie przez kleszcze
- Jak prawidłowo usunąć kleszcza ze skóry, a jak w żadnym razie nie należy tego robić
- Jakie narzędzia możemy użyć do wyciągnięcia kleszcza
- Jak chronić się przed ukąszeniami kleszczy
- Jakie badania można wykonać po ukąszeniu przez kleszcza
W tej części artykułu zajmiemy się najistotniejszymi zagadnieniami związanymi z odnalezieniem kleszcza w skórze
Czy wiesz, że możesz wykonać badanie kleszcza, aby wykluczyć to, że kleszcz, który Cię ukąsił przenosił boreliozę i inne choroby? Sprawdź cennik usługi w naszym laboratorium.
Gdzie najczęściej dochodzi do ukąszeń przez kleszcze.
Kleszcze, które spadną na człowieka lub przechodzące zwierzę, szukają idealnego miejsca do wgryzienia się w ciało. Wybierają miejsca, gdzie skóra jest miękka. Najczęściej jest to skóra za uszami, pod kolanami i łokciami, na brzuchu, w okolicach miejsc intymnych. Można je także znaleźć na skórze głowy, szyi, na rękach i stopach, pod biustem. Bywa, że chodzą po ofierze kilka godzin, zanim wybiorą odpowiednie miejsce. Człowiek nie czuje momentu wkłucia, ponieważ kleszcz wpuszcza w skórę substancją znieczulającą. Początkowo trudno go zauważyć, jest niewielki, przypomina pieprzyka. Opity krwią kleszcz mocno pęcznieje i staje się widoczny.
Jak długo kleszcz siedzi w skórze, jeśli go nie wyciągniemy?
Niektórym kleszczom, wystarczy kilka godzin żerowania, inne zaś potrafią być przyczepione do skóry żywiciela nawet kilka tygodni. Zazwyczaj po napiciu się kleszcz samoistnie odpada, przez co samo ukąszenie może być dla ofiary kleszcza niewidoczne.
Jak usunąć kleszcza?
Kleszcze mogą być nosicielami wielu groźnych chorób, dlatego kiedy odkryjesz kleszcza na skórze, bardzo ważne jest, aby został jak najszybciej usunięty. Im pajęczak zostanie szybkiej wyjęty, tym ryzyko zakażenia będzie mniejsze. Po przyjściu ze spacery lub z lasu należy dokładnie obejrzeć ciało, wziąć prysznic, sprawdzić, czy na skórze nie umiejscowił się pajęczak. Jeżeli jest, należy podjąć odpowiednie kroki. Kleszcza można usunąć ze skóry samodzielnie, jednak część osób nie jest w stanie samodzielnie usunąć kleszcza, odczuwa paraliżujący starach i obrzydzenie. W takiej sytuacji najlepiej usunąć kleszcza w przychodni lekarskiej, która oferuje tego typu usługę, gdzie lekarz lub pielęgniarka wyciągnie pasożyta.
Można również samodzielnie usunąć pajęczaka, przy pomocy pęset lub najlepiej za pomocą specjalnych narzędzi. Usunięcie kleszcza warto zacząć od umycia rąk i założenia rękawiczek jednorazowych, co pozwoli uniknąć zakażenia. Kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry, tak aby w trakcie usuwania nie został zgnieciony odwłok kleszcza, a następnie pewnym ruchem wyciągnąć ze skóry, aby nie urwać jego głowy.
Należy uważać, aby płyny ustrojowe pajęczaka nie miały kontaktu z człowiekiem. Miejsce po ugryzieniu kleszcza należy zdezynfekować, a miejsce uważnie obserwować. Jeżeli pojawi się rumień, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Narzędzia do usuwania kleszczy
Do usunięcia kleszcza ze skóry można również użyć specjalnych narzędzi. Najbardziej znane to:
- pęseta – należy umieść ją blisko skóry, objąć głowę kleszcza i pewnym ruchem wyciągnąć go z ciała.
- kleszczołapka – urządzenie działa na zasadzie dźwigni. Kleszcza należy chwacić w rowek w kształcie litery V i usunąć ruchem do przodu i do góry.
- lasso – pętlę urządzenia należy nałożyć na kleszcza, blisko skóry i zaciągnąć poprzez zwolnienie sprężyny w urządzeniu. Ruchem w górę należy usunąć pajęczaka.
W trakcie usuwania kleszcza narzędzia powinny być ustawione pionowo. Czubek przyrządu musi znaleźć się blisko skóry. Takie ułożenie ułatwi pionowe wyciągnięcie pajączka. Po każdorazowym usunięciu kleszcza należy sprawdzić, czy w ciele nie pozostały jego resztki. Jeżeli tak się stało, nie należy się przejmować, ponieważ organizm samoistnie wydali martwego kleszcza ze skóry. Niektóre źródła wskazują, że warto jednak usunąć resztki kleszcza ze skóry.
Kleszcz pod skórą
Co jeśli w trakcie wyciągania, kleszcz urwie się i jego fragment zostanie pod skórą? Jak wygląda kleszcz pod skórą? Należy podjąć próbę wyciągnięcia kleszcza w całości. Korzystanie z narzędzi przeznaczonych do wyciągania kleszczy, minimalizuje ryzyko urwania kleszcza. W przypadku, gdy zostanie fragment kleszcza pod skórą, możemy spróbować go usunąć przy pomocy dostępnych sterylnych narzędzi, a w przypadku, gdy okaże się to niemożliwe, warto skonsultować się z lekarzem. Kleszcz pod skórą zazwyczaj widoczny na zewnątrz jest jako resztki kleszcza (zwykle część głowowa kleszcza) w miejscu ukąszenia. W miejscu ukąszenia zazwyczaj, szczególnie jeśli zostają resztki kleszcza w skórze, skóra jest zaczerwieniona, jednak zazwyczaj nie jest to rumień, który pojawia się od kilku do 30 dni po ukąszeniu. Często otrzymujemy również pytanie, czy urwany kleszcz żyje, tj. czy po urwaniu głowy kleszcza, może on nam dalej zagrażać w domu? Po oderwaniu części głowowej od odwłoka, kleszcz zostaje uśmiercony. Warto jednak pamiętać o tym, że takiego urwanego kleszcza można zbadać i wykluczyć tym samym zakażenie boreliozą. W przypadku kiedy nie decydujemy się na badanie kleszcza, warto kleszcza bezpiecznie utylizować np. spuścić w toalecie.
Kleszcz w ciele – niewłaściwe metody usuwania kleszczy ze skóry
Wkoło usuwania kleszczy z ciała narosło wiele mitów, nadal popularne są metody, które mogą zwiększać ryzyko zakażenia. Jest kilka czynności, które są całkowicie zabronione. Oto one:
- Kleszcza w żadnym wypadku nie można zdrapywać. W trakcie zdrapywania można oderwać odwłok, a to spowoduje wylanie się wnętrzności do organizmu i może być przyczyną wielu poważnych chorób.
- Kleszcze nie powinno się również wyciskać. Można urwać tylko kawałek pajęczaka, reszta nadal pozostawi w ciele i będzie stanowić poważne zagrożenie.
- Pasożyta nie można smarować tłuszczem ani innymi substancji. Pod ich wpływem pajęczak może zwymiotować, a toksyczne substancje znajdujące się w wymiocinach, dostaną się do ciała żywiciela.
- Przy wyciąganiu powinno unikać się łapania za odwłok kleszcza, gdyż zwiększa to prawdopodobieństwo zakażenia
- popularne jest również przypalanie kleszcza, smarowanie lakierem do paznokci. To sposoby, o których lepiej zapomnieć. Zamiast pomoc w pozbyciu się kleszcza, mogą przyczynić się rozwoju chorób odkleszczowych.
Jak uchronić się przed ukąszeniem?
W walce z kleszczami najważniejsza jest profilaktyka, która pozwala uniknąć groźnego w skutkach ukąszenia. Oczywiście nie trzeba rezygnować ze spacerów po lesie czy przebywania w parkach, ale warto poznać metody, które zminimalizują ryzyko ukąszenia. Podstawowe z nich to:
- Odpowiedni strój – na wycieczkę do lasu, parku czy nad jezioro warto założyć strój, który umożliwi szybkie wykrycie pajęczaka. Niezbędne są długie spodnie, koszulka z długim rękawem, a także nakrycie głowy oraz chusta na szyję. Spodnie warto wciągnąć w skarpetki lub buty, co utrudni przedostanie się pajęczaka na ciało. Najlepiej, aby ubranie było w jasnych kolorach, dzięki temu łatwiej będzie zauważyć wroga.
- Środki odstraszające kleszcze – przed spacerem należy spryskać ciało i odzież środkiem odstraszającym pajęczaki. Repelenty powinny zawierać odpowiednie stężenie substancji oraz być dostawane do wieku. Dla dorosłych polecane są środki o stężeniu DEET 25-35%, a dla dzieci i kobiet w ciąży poniżej 25 % DEET. Skuteczne są również środki zawierające pikarydynę o stężeniu 15-25%. Z preparatów naturalnych polecany jest olejek z eukaliptusa cytrynowego.
- Dokładne obejrzeć ciało po powrocie do domu – po przyjściu do domu, należy dokładnie obejrzeć ciało. Można to zrobić samodzielnie lub poprosić o pomoc bliską osobę. Warto zwrócić uwagę na miejsce, które kleszcze szczególnie sobie upodobały. Najlepiej wziąć prysznic, by spłukać ewentualne pasożyty. Ubranie należy wytrzepać lub uprać.
Szczepienie – ważnym elementem profilaktyki antykleszczowej są szczepienia, które chronią przed zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu. Szczepienie składa się z 3 dawek, zalecane jest szczególnie osobom pracującym w lesie, przebywającym na terenach o dużym zagęszczeniu pajęczaków.
Choroby, które przenoszą kleszcze
Część kleszczy jest nosicielami groźnych chorób. Najbardziej znanymi chorobami odkleszczowymi jest borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. Choroby przenoszone przez kleszcze są bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Dają wiele różnych niecharakterystycznych objawów, dlatego trudno je rozpoznać.
Borelioza – jest najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze. Jedynym charakterystycznym objawem, który powinien skłonić do wizyty u lekarza, jest rumień wędrujący, który występuje w miejscu ukąszenia i regularnie się rozszerza. Chory może mieć gorączkę, złe samopoczucie, uczucie rozbicia i zmęczenia. W niektórych wypadkach rumień nie występuje, dochodzi do zakażenia rozsianego. Pojawia się zapalnie stawów, zapalenie mięśnia sercowego, a także dolegliwości ze strony układu nerwowego. Jeżeli choroba jest nieleczona, może dojść do kolejnych powikłań, np. przewlekłego zapalanie stawów, zapalenia mięśni i skóry. Diagnostyka oraz leczenie zaawansowanej boreliozy są trudne, proces leczenia wymaga zastosowania kilkutygodniowej antybiotykoterapii, która czasami musi być kontynuowana w szpitalu. Późno zdiagnozowana borelioza może prowadzić do wielu objawów chorobowych pochodzących w zasadzie ze wszystkich układów ciała. Bardzo ważne, aby jak najwcześniej rozpocząć leczenie, co zwiększa szanse na szybkie wyleczenie.
Leczenie boreliozy w zaawansowanym stadium wiąże się z bardzo dużym wydatkiem na antybiotyki, leki osłonowe, a często również leczenie powikłań boreliozy. Długotrwała antybiotykoterapia jest niestety w wielu przypadkach konieczna, a jest ona zawsze dla organizmu bardzo dużym obciążeniem, bowiem wyjaławia niezwykle istotną dla funkcjonowania systemu immunologicznego mikroflorę jelitową. Może to także powodować rozwój mikroflory grzybiczej (np. rozrost grzyba candida). Koszty leczenia boreliozy, zwłaszcza w stadium przewlekłym są częstokroć wielokrotnie wyższe niż koszty przeprowadzonego badania pod kątem boreliozy.
Kleszczowe zapalenie mózgu– początkowe objawy choroby przypominają grypę. Występuje ból głowy, gorączka, bóle stawowo-mięśniowe, ból gardła, ogólne rozbicie. W drugiej fazie choroby może dojść do zapalenia rdzenia< kręgowego, zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. Leczenie obejmuje łagodzenie objawów i zmniejszenie stanu zapalanego. W niektórych wypadkach konieczna jest hospitalizacja, która może trwać nawet kilka miesięcy. Choroba często ma długotrwałe następstwa, leczenie może trwać całe życie.
Oprócz wymienionych chorób kleszcze przenoszą również między innymi anaplazmozę, bartonelozę, babeszjozę oraz toksoplazmozę.
Badania z krwi pacjenta, które możesz wykonać po wyciągnięciu kleszcza z ciała
Podstawową metodą rozpoznania boreliozy są badania z krwi, wywiad z pacjentem oraz badanie potwierdzające występowanie rumienia wędrującego wraz z informacjami odnoście współwystępowania innych objawów oraz informacja potwierdzająca ukąszenie przez kleszcza. Bywa jednak, że chory nie pamięta, czy został ukąszony, nie zaobserwował charakterystycznych objawów. Sygnałem, mogącym świadczyć o zakażeniu, jest zapalanie stawów, złe samopoczucie, bóle całego ciała.
Szacuje się, że borelioza ma ponad 60 różnych objawów, dlatego trudno ją rozpoznać. W celu diagnozy należy wykonać badania serologiczne i bezpośrednie, które jednak nie dają stuprocentowej pewności. Można wykonać je na NFZ, ale lekarz musi mieć przesłanki do wystawienia skierowania. Wiele laboratoriów oferuje diagnostykę komercyjnie. Badana wykonuje się po ok. miesiącu od ukąszenia, ponieważ organizm musi zdążyć wyprodukować przeciwciała. Do podstawowych badań należą:
Test ELISA – to pierwsze badanie, które wykonuje się w celu wstępnego potwierdzenia boreliozy. W badaniu oznacza są przeciwciała IgG oraz IgM. Test ma ograniczoną skuteczność, bowiem ze względu na niską specyficzność może dawać wyniki fałszywie dodatnie.
Test Western Blot – jest to badanie, które traktuje się jako test potwierdzenia. Zalecaniem do wykonania testu jest zazwyczaj pozytywny lub niejednoznaczny test ELISA. Badanie wykonuje się również, gdy test ELISA miał wynik negatywny test ELISA, ale u pacjenta występują liczne objawy choroby. Western Blot ma dużo wyższą skuteczność, ale minusem jest długi czas oczekiwania na wynik, ok. 6 tygodni oraz możliwość wystąpienia wyników fałszywie ujemnych. Dodatni wynik testu jest zazwyczaj równoważny z zakażeniem boreliozą, aktywnym lub przebytym w przeszłości. Wynik ujemny niestety nie wyklucza zupełnie możliwości występowania aktywnego zakażenia.
Co zrobić z kleszczem po wyciagnięciu ze skóry?
Warto wykonać badanie genetyczne kleszcza
Badanie kleszcza pozwala na wykluczenie zakażenia boreliozą i innymi chorobami odkleszczowymi tuż po ukąszeniu. Jest to badanie genetyczne, przez co pozwala na uzyskanie bardzo pewnego wyniku. Badanie kleszcza pozwala wykluczyć chorobę jeszcze w momencie, gdy organizm nie zdążył wytworzyć przeciwciał przeciwko chorobie. Pozwala zatem na szybkie wdrożenie leczenia, podczas gdy tradycyjnie stosowane badania krwi są często nieskuteczne lub obarczone dużym ryzykiem błędu.
W jaki sposób badane są kleszcze
Kleszcze badane są metodą REAL TIME PCR, która pozwala na wykrycie sekwencji DNA (materiału genetycznego) specyficznej dla określonego patogenu. Technika ta jest bardzo czuła i specyficzna, a przez to wynik badania jest bardzo pewny. Badanie to umożliwia wykluczenie lub potwierdzenie obecności patogenów w kleszczu z bardzo dużą pewnością, bliską 100%.
Gdzie zbadać kleszcza?
Kleszcza można zbadać w Laboratorium Blumed, które działa we Wrocławiu przy ul. Klecińskiej 125. Na ten adres należy adresować wszelkie przesyłki z próbkami kleszczy do zbadania. Cena badania kleszcza zależy od zakresu wybranego badania.
Garść ciekawostek o kleszczach – co warto wiedzieć o tych niepozornych i niebezpiecznych pajęczakach
Czym są kleszcze i jaki jest ich cykl rozwojowy
Kleszcze to małe pajęczaki, należące do podgromady roztoczy, które żyją w lasach, na łąkach i polach, wszędzie tam, gdzie występuje zmienny charakter roślinności. Cykl rozwojowy kleszczy trwa od kilku miesięcy do 2-3 lat, składa się z czterech stadiów, tzn. jaja, larwy, nimfy i dorosłej postaci kleszcze, zwanej imago. Zarówno postać dorosła, jak i larwa i nimfa mogą posilać się krwią człowieka lub zwierzęcia. Napicie się krwi jest warunkiem przekształcenia się w kolejną postać.
Jak wygląda kleszcz
Jak wygląda kleszcz? Dorosły kleszcz ma wielkość główki od szpilki, ale po wbiciu się w ciało żywiciela zwiększa się kilkakrotnie. Ma cztery pary odnóży oraz mocno rozwinięty aparat żądlący, który przypomina nożyce i umożliwia przebicie skóry oraz utrzymanie się na żywicielu. W aparacie znajduje się żądło z kolcami, które służy do przytwierdzenia się do ciała i umożliwia wysysanie krwi.
Jakie są gatunki kleszczy
Na świecie można spotkać prawie 1000 odmian kleszczy, w Europie ok. 90, a w Polsce ok. 20. Są to kleszcze twarde oraz miękkie, różniące się grubością pęcherza. Najgroźniejsze polskie odmiany to kleszcz łąkowy, kleszcz pospolity oraz obrzeżek gołębień. Wygląd kleszczy jest na tyle do siebie zbliżony, że ciężko jest odróżnić poszczególne gatunki bez posiadania specjalistycznej wiedzy.
Jak długo żyją kleszcze
Kleszcze są bardzo długowieczne, bowiem po jednokrotnym napiciu się krwi w warunkach laboratoryjnych potrafiły żyć nawet 10 lat bez kolejnego napicia się krwi. W środowisku naturalnym kleszcz żyje od trzech do pięciu lat.
Gdzie występują kleszcze?
Ulubione miejsca kleszczy to wilgotne lasy liściaste i mieszane, które stwarzają im najlepsze warunki do rozwoju. W ostatnich latach pajęczaki zadomowiły się również w parkach, ogródkach działkowych, na osiedlowych trawnikach. Kleszcze lubią przebywać na większych wysokościach, wspinają się na trawy i krzewy do 1,2-1,5 m. Spadają na ludzi, gdy ktoś przechodząc, otrze się o krzew czy trawę. Dorosłe kleszcze przesiadują na spodniej stronie liści lub na gałęziach, larwy na trawie, a nimfy na niższych roślinach.
W Polsce najbardziej opanowane przez kleszcze są województwa: podlaskie, warmińsko-mazurskie, opolskie i mazowieckie. Badania dowodzą, że najwięcej zachorowań na choroby odkleszczowe notuje się w północno-wschodniej Polsce, w województwie podlaskim oraz warmińsko-mazurskim.
Okres aktywności kleszczy
Okres aktywności kleszczy zaczyna się wiosną, kiedy temperatura ziemi zaczyna przekraczać 5-7 stopni Celsjusza. W Polsce, w zależności od rejonu i panujących warunków atmosferycznych, jest to najczęściej marzec lub kwiecień. Największa aktywność pajęczaków przypada na przełom maja i czerwca, a także września i października. Kleszcze przestają być zagrożeniem najczęściej w okolicach listopada, kiedy temperatura ziemi spada poniżej 5 stopni Celsjusza. Niestety, wraz z ociepleniem klimatu kleszcze mogą pojawić się również zimą. W ostatnich latach obserwuje się coraz większy zasięg występowania pajęczaków.
Pytania i odpowiedzi
Wygląd kleszcza po wbiciu zależy od jego stadium rozwojowego. Wbita nimfa kleszcza wygląda jak małe ziarenko piasku i jest ciężko dostrzegalna. Kleszcz dorosły jest większy i przypomina małego pajączka, zaś po napiciu jego odwłok pęcznieje w charakterystyczny dla kleszczy sposób.
Do wysycenia kleszcza krwią wystarczy czasem kilka godzin. Czasami żerowanie kleszcza na skórze trwa nawet około trzech tygodni.
Kleszcze poruszają się bardzo wolno zarówno w swoim naturalnym środowisku, jak i na skórze człowieka i wbrew obiegowej opinii nie skaczą z drzew ani trawy na swojego żywiciela.
Badanie przeprowadzone przez instytut Pasteura na myszach wykazało, że dorosłe kleszcze mogą przekazywać bakterie Borrelia w czasie krótszym niż 24 godziny, zaś w przypadku nimf kleszcza – w ciągu kilku godzin.
Kleszcz przechodzi w swoim cyklu rozwojowym od stadium jaja, poprzez larwę, nimfę do formy dorosłej. Pełen cykl zajmuje od 2 do 3 lat.
Kleszcze potrafią być aktywne przez cały dzień, jednak okres ich wzmożonej aktywności obejmuje czas od okolic godziny 16 aż do późnego wieczora.
W zależności od panującej temperatury sezon kleszczowy trwa od przełomu marca/kwietnia do początku listopada. Co ciekawe, zdarza się, że kleszcze atakują zimą, jednak dzieje się tak rzadko.
Kleszcze generalnie są aktywne od przełomu marca i kwietnia do przełomu października i listopada. Okres ich największej aktywności przypada na maj oraz czerwiec.
Kleszcze najczęściej gryzą w miejsca gdzie skóra jest najbardziej delikatna i miękka, a zatem: w owłosioną skórę głowy, pachwiny, zgięcia stawów, szyję i małżowiny uszne.
Kleszcze najchętniej atakują ludzi z grupą krwi A , a najrzadziej takie, które mają grupę krwi B. W badaniach kleszcze atakowały ofiary z grupą krwi B ponad 2-krotnie rzadziej.
Kleszcze wabi temperatura ciała człowieka, zapach potu i wydychany dwutlenek węgla.
Kleszcze podobnie jak inne stworzenia z grupy pajęczaków mają osiem odnóży.
Po ukąszeniu kleszcza najszybszym badaniem jakie możemy wykonać jest badanie genetyczne kleszcza. Pozwala ono na wykluczenie zakażenia. W dalszej kolejności można wykonać badania z krwi – test Elisa oraz Western Blot. W przypadku jeśli wystąpi na skórze rumień wędrujacy, nie ma potrzeby przeprowadzania badań – jest to bowiem charakterystyczny objaw boreliozy i oznacza konieczność wdrożenia leczenia antybiotykiem zaordynowanym przez lekarza.
Powyższy artykuł jest tylko sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. W przypadku wystąpienia problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.
Źródła:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5198687/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Borelioza
https://epibaza.pzh.gov.pl/story/borelioza-z-lyme-informacje-og%C3%B3lne
- Urwany kleszcz. Kawałek kleszcza został w skórze, co robić? - 1 czerwca 2021
- Przyrządy do usuwania kleszczy. Czym usunąć kleszcza? - 7 maja 2021
- Co zrobić po ukąszeniu kleszcza? Wszystko co powinieneś wiedzieć. - 15 stycznia 2021
